transitive/intransitive Verben
در زبان آلمانی افعال را باتوجه به نیاز یا عدم نیاز به نقش دستوریای علاوه بر فاعل به دو دسته گذرا و ناگذر تقسیم میکنند.
یکی از مشخصههای مهم افعال، گذرا یا ناگذر بودن آنها در جمله است. این مشخصه نشان میدهد که این فعل به مفعول نیاز دارد یا خیر. با توجه به ساختار مفعولی پیچیده تر زبان آلمانی، توجه به گذرا یا ناگذر بودن افعال از اهمیت بالاتری برخوردار است. در این درس با این مشخصه افعال بیشتر آشنا خواهیم شد.
در زبان آلمانی افعال گذرا، افعالی هستند که حتما به یک مفعول مستقیم (آکوزاتیو) نیاز داشته باشند. به مثال های زیر توجه کنید:
Heute hat Vera mit ihren Kindern eine Sandburg gebaut.
امروز "ورا" بههمراه بچههایش یک قلعه شنی ساخت.
فعل "bauen" (ساختن) در زمان حال کامل بههمراه فعل کمکی ساخته شدهاست.
در مثال بالا فعل "bauen" (ساختن) یک فعل گذرا و مفعول مستقیم آن Sandburg (قلعه شنی) است. جمله بالا دارای مفعول غیر مستقیمی هم هست (ihren Kindern)، البته حذف این مفعول به ساختار جمله آسیبی نمیرساند.
افعال گذرا می توانند در ساختارهای مجهول مورد استفاده قرار بگیرند. به مثال زیر توجه کنید:
افعال ناگذر در زبان آلمانی افعالی هستند که مفعول مستقیم (آکوزاتیو) ندارند. البته این افعال میتوانند بسته به نوع جمله مفعول غیرمستقیم داشته باشند. افعال ناگذر نمیتوانند در جملههای مجهول مورد استفاده قرار بگیرند، چراکه آنها مفعولی ندارند که در حالت مجهول در جایگاه فاعل قرار بگیرد. به مثال زیر توجه کنید:
همه افعال انعکاسی هم ناگذر به شمار میروند. (بعضی از کتابها این افعال را در یک دسته مجزا طبقهبندی میکنند.)
دستهای از افعال بسته به معنی، ممکن است گذرا و ناگذر باشند. به مثالهای زیر توجه کنید:
Ein Schiff fährt auf dem Meer entlang.
یک کشتی از درون دریا حرکت میکند.
فعل "fahren" در معنای (حرکت کردن) ناگذر است و نیازی به مفعول ندارد.
Das Schiff fährt Passagiere nach Schweden.
کشتی مسافران را به سوئد می برد.
فعل "fahren" در معنای (بردن) یک فعل گذرا است و به مفعول نیاز دارد.
در مثال های بالا فعل fahren در مثال اول ناگذر است. در این کاربرد fahren به معنای "حرکت کردن" یا "رفتن" است. در مثال دوم فعل fahren یک فعل گذرا است و معنای "جابه جا کردن" یا "حمل کردن" را دارد.
دسته محدودی از افعال در زبان آلمانی تغییرات کمی در حالت گذرا و ناگذر دارند. به مثال زیر توجه کنید:
hängen–hing-gehängt
آویزان کردن
hängen–hing-gehangen
آویزان بودن
در مثال بالا برای فعل hängen، شکل سوم فعل برای حالت گذرا gehängt و برای حالت ناگذر gehangen است.
برای بعضی افعال مثل erschrecken و schwellen نه تنها شکل سوم فعل در دو حالت متفاوت است، بلکه نحوه صرف فعل در دوم شخص و سوم شخص مفرد هم متفاوت است.