حالت مفعولی غیرمستقیم (Dativ) در زبان آلمانی

Deklination Dativ

حالت مفعولی غیرمستقیم یکی از نقش‌های دستوری زبان آلمانی است و اغلب در کنار برخی حروف اضافه مشخص به‌کار می‌رود.

اسامی در حالت مفعولی غیر مستقیم

Deklination Dativ

در زبان آلمانی، وقتی اسامی در نقش مفعول جمله قرار می‌گیرند، خصوصیات آنها تا حدودی تغییر می‌کند. بسته به اینکه اسم در حالت مفعولی مستقیم (Akkusativ) است یا مفعولی غیر مستقیم (Dativ) می‌تواند حالت متفاوتی داشته باشد.
در این درس در رابطه با کاربردها و ساختار اسامی در حالت مفعولی غیرمستقیم یا داتیو (Dativ) صحبت می‌کنیم.

تفاوت مفعول مستقیم و غیرمستقیم

پیش از شروع آشنایی با کاربردهای انواع مفعول‌ها ابتدا با تفاوت مفعول مستقیم و غیر مستقیم در دستور زبان آشنا می‌شویم.
در زبان فارسی نشانه "را" (نشانه معرفه مفعولی) در واقع مفعول مستقیم در جملات را نشان میدهد. به مثال زیر توجه کنید:

Ali Liest das Buch mit Brille.

علی کتاب را با عینک می‌خواند.

در مثال بالا "علی" فاعل جمله و "کتاب" و "عینک" مفعول جمله هستند. در این مثال "کتاب" مفعول مستقیم و "عینک" مفعول غیر مستقیم جمله است. این موضوع را میتوان از دو جهت فهمید:
1. نشانه مفعولی مستقیم "را" بعد از کتاب آمده که نشان دهنده نقش آن است.
2. در صورتیکه "کتاب" را از جمله حذف کنیم، ساختار جمله آسیب می بیند. (در واقع سریعا این سوال به ذهن می رسد که "چه چیزی را خواند؟" در حالی که با حذف "عینک" ساختار جمله همچنان کامل است.)
هر فعل "گذرا" همیشه حداقل به یک مفعول مستقیم نیاز دارد. البته جمله می‌تواند چندین مفعول مستقیم یا غیر مستقیم هم داشته باشد، به مثال زیر توجه کنید:

Ali Liest den buch mit Brille für Hamid.

علی کتاب را با عینک برای حمید می‌خواند.

توجه

در جمله بالا "کتاب" همچنان مفعول مستقیم جمله است و دو مفعول "عینک" و "حمید" به‌ترتیب غیر مستقیم و مستقیم هستند.
ساختارهای مفعولی در زبان آلمانی هم تا حد زیادی مشابه فارسی هستند اما توجه داشته باشید که واژه‌ای که در فارسی مفعول مستقیم جمله است الزاما در آلمانی هم مفعول مستقیم نیست وبالعکس.
همانطور که در مثال بالا مشاهده می‌شود؛ واژه حمید در زبان آلمانی مفعول مستقیم و در زبان فارسی مفعول غیرمستقیم است.
در ادامه خواهید دید که کاربرد حالت Dativ تنها به مفعول غیرمستقیم جمله محدود نمی‌شود؛ همچنین توجه داشته باشید که در زبان آلمانی الزاما همه افعالی که گذرا هستند، مفعول گذرا نمی‌گیرند. همانطور که در پایین خواهید دید برخی از افعال گذرای آلمانی مفعول غیرمستقیم خواهند داشت. (مشابه این موضوع در فارسی هم وجود دارد، مثلا در فعل "تعلق داشتن" با وجود گذرا بودن فعل، مفعول آن غیرمستقیم است.)

کاربردهای حالت مفعولی غیر مستقیم

1. در همه جملاتی که بیش از یک مفعول دارند، به عنوان مفعول غیر مستقیم جمله. به مثال زیر توجه کنید:

Die Frau hat dem Mann die Kamera gegeben.

زن دوربین را به مرد داد.

در این مثال واژگان "Mann" (مرد) و "Kamera" (دوربین) به‌ترتیب مفعول‌های غیرمستقیم و مستقیم جمله هستند.

2. برای دسته محدودی از افعال گذرا که تنها مفعول غیر مستقیم می گیرند مثل: gehören (تعلق داشتن)، helfen (کمک کردن)، antworten (جواب دادن). به مثال زیر توجه کنید:

Die Kamera gehört "der Frau".

دوربین به زن تعلق دارد.

در این مثال واژه "Frau" (زن) مفعول غیرمستقیم جمله است.

3. بعد از حروف اضافه زیر:
aus, außer, bei, entgegen, entsprechend, fern, gegenüber, gemäß, gleich, mit, mitsamt, nach, nächst, nahe, nebst, samt, seit, von, zu, zufolge, zuliebe, zuwider
به مثال زیر توجه کنید:

Der Mann macht mit "der Kamera" ein Foto von "der Frau".

مرد با دوربین یک عکس از زن گرفت.

در این مثال واژگان "Kamera" (دوربین) و "Frau" (زن) چون بعد از حروف اضافه mit و von استفاده شدند دارای نقش دستوری Dativ هستند.

4. بعد از حروف اضافه زیر، تنها در صورتی که اشاره به یک حالت ثابت و نه حرکت وجود داشته باشد (در غیر این صورت اسم به صورت مفعول مستقیم خواهد بود).
an, auf, entlang, hinter, in, neben, unter, über, vor, zwischen
به مثال‌های زیر توجه کنید:

Das Bild hing über dem Bett.

تابلو بالای تخت آویزان بود.

واژه "Bett" (تخت) در این مثال دارای نقش دستوری مفعولی غیرمستقیم است زیرا فعل hängen (آویزان بودن) به یک حالت ثابت و بدون حرکت اشاره می‌کند.

Er hängte das Bild über das Bett.

او تابلو را بالای تخت آویزان کرد.

واژه "Bett" (تخت) در این مثال دارای نقش دستوری مفعولی مستقیم است زیرا فعل hängen (آویزان کردن) به عمل آویزان‌کردن اشاره می‌کند و دارای حرکت است.

ساختار اسامی در حالت مفعولی غیر مستقیم

در زبان آلمانی، حالت مفعولی غیر مستقیم معمولا تاثیری بر روی خود اسم نمی‌گذارد و فقط حرف تعریف آن را تغییر می‌دهد. جدول زیر تغییرات حروف تعریف برای اسامی در حالت مفعولی غیرمستقیم را نشان می‌دهد:

	حرف تعریف معین	حرف تعریف نامعین
اسامی مذکر	dem Vater	einem Vater
اسامی مونث	der Mutter	einer Mutter
اسامی خنثی	dem Kind	einem Kind
اسامی جمع	den Eltern	Eltern