حالت معلوم و مجهول افعال در زبان فرانسه

La voix active et la voix passive

در زبان فرانسه جمله از نظر نوع رابطه با فاعل به دو دسته معلوم و مجهول تقسیم میشود، در این درس با حالت معلوم و مجهول افعال بیشتر آشنا می‌شویم.

حالت معلوم و مجهول افعال

La voix active et la voix passive

جمله از نظر نوع رابطه با فاعل به دو دسته معلوم و مجهول تقسیم میشود. در جملات معلوم فاعل جمله مشخص است اما در جملات مجهول به طور مستقیم به فاعل اشاره نمی‌شود بلکه به طور غیرمستقیم در انتهای جمله به آن اشاره می‌شود. از جملات مجهول زمانی استفاده میشود که فاعل یا انجام دهنده کار اهمیت چندانی نداشته باشد، ناشناخته باشد و یا اینکه کار انجام شده دارای اهمیت بیشتری باشد.
در جملات معلوم (La voix active)، فاعل همان عامل يا کننده‌ی عمل فعل است. برای مثال:

Nos amis construisent une maison.

دوستان ما یک خانه می‌سازند.

در مثال بالا فاعل جمله یعنی "Nos amis" (دوستان ما) مشخص است.

Le chat mange la souris.

گربه موش را می‌خورد.

در مثال بالا فاعل جمله یعنی "Le chat" (گربه) مشخص است.

در جملات مجهول (La voix passive) فاعل جمله در ابتدای جمله ذکر نمی‌شود و مفعول جمله به جای فاعل می‌نشیند. برای مثال:

Une maison est construite.

یک خانه ساخته می‌شود.

در مثال بالا فاعل جمله در جمله ذکر نشده است و مفعول جمله یعنی "Une maison" (یک خانه) به جای فاعل نشسته است.

La souris est mangée.

موش خورده می‌شود.

در مثال بالا فاعل جمله در جمله ذکر نشده است و مفعول جمله یعنی "La souris" (موش) به جای فاعل نشسته است.

به دلیل اینکه جملات معلوم به نوعی ساختار پایه یا طبیعی جملات در زبان فرانسه به شمار می‌روند در اینجا به ساختار آنها مستقیما اشاره نمی‌شود (تقریبا بیشتر بخش‌های آموزش داده شده بر مبنای جملات معلوم است).

ساختارجملات مجهول

برای ساخت جملات مجهول بخش‌های جمله به شکل زیر در کنار هم قرار می‌گیرند:
مفعول مستقیم + فعل être + اسم مفعولی + (حرف par + جانشین فاعل)
اضافه کردن قسمت آخر جمله (حرف par + جانشین فاعل) اختیاری و برای اشاره به فاعل جمله است.

جدول زیر بخش‌های یک جمله معلوم را نشان میدهد:

فاعل	فعل	مفعول
Jean	construit	une maison
"ژان"	می‌سازد	یک خانه

جدول زیر بخش‌های شکل مجهول شده‌ی جمله بالا را نشان می‌دهد:

مفعول	فعل être	اسم مفعولی	حرف par	جانشین فاعل
Une maison	est	construite	par	Jean
یک خانه	می‌شود	ساخته	توسط	"ژان"

صرف افعال مجهول

در حالت مجهول تنها فعل "être" با توجه به زمان، شخص و تعداد صرف میشود و بقیه قسمت های جمله بدون تغییر باقی می‌ماند. در صرف افعال مجهول به این نکته توجه داشته باشید که زمان و وجه فعل معلوم هرچه باشد فعل کمکی مجهول (être) نیز باید به همان وجه و زمان صرف شود، اسم مفعولی (participe passé) نیز با جانشین فاعل در جمله مطابقت می‌کند، برای مثال:

Marion mange une pêche.

"ماریون" یک هلو می‌خورد.

جمله بالا در حالت معلوم نوشته شده است چون فاعل جمله "Marion" (ماریون) مشخص است.

Une pêche est mangée par Marion.

یک هلو توسط "ماریون" خورده می‌شود.

برای مجهول کردن جمله "Marion mange une pêche"، در وحله‌‌ی اول، زمان فعل در جمله معلوم، حال ساده است در نتیجه فعل "être" نیز به زمان حال ساده صرف می‌شود؛ در وحله‌ی دوم "une pêche" که جانشین فاعل در جمله است، مونث است، در نتیجه اسم مفعولی با آن تطابق پیدا می‍کند و به شکل مونث نوشته می‌شود.

حال به مثال زیر توجه کنید:

Marion a mangé une pêche.

"ماریون" یک هلو خورده است.

جمله بالا در حالت معلوم نوشته شده است چون فاعل جمله "Marion" (ماریون) مشخص است.

Une pêche a été mangée par Marion.

یک هلو توسط "ماریون" خورده شده است.

برای مجهول کردن جمله "Une pêche a été mangée par Marion"، زمان فعل در جمله معلوم گذشته ترکیبی (passé composé) است در نتیجه فعل "être" نیز به زمان گذشته ترکیبی صرف می‌شود؛ وباز هم شاهد تطابق جانشین فاعل با اسم مفعولی هستیم.

"par" یا "de"

در بیشتر جملات مجهول از حرف اضافه‌ی "par" برای جانشین فاعل استفاده می‌کنیم؛ برای مثال:

Une maison est construite par nos amis.

یک خانه توسط دوستانمان ساخته می‌شود.

در مثال بالا از حرف اضافه "par" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "nos amis" (دوستانمان) استفاده شده است.

La souris est mangée par le chat.

موش توسط گربه خورده می‍شود.

در مثال بالا از حرف اضافه "par" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "le chat" (گربه) استفاده شده است.

اما در موارد زیر به جای حرف اضافه "par" از حرف اضافه "de" استفاده می‌کنیم:
1- در برخی از افعال توصیفی خصوصا هنگامی که جانشین فاعل بی‌جان باشد، برای مثال:

Le parc est entouré d’un haut mur.

پارک توسط یک دیوار بلند احاطه می‌شود.

در مثال بالا از حرف اضافه "de" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "un haut mur" (یک دیوار بلند) استفاده شده است، چون جانشین فاعل بی‌جان است.

Sa table était couverte de papiers.

میزش توسط کاغذها پوشیده شده بود.

در مثال بالا از حرف اضافه "de" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "papiers" (کاغذها) استفاده شده است، چون جانشین فاعل بی‌جان است.

2- در افعال احساسی (مثل "دوست داشتن"، "احترام گذاشتن" و غیره)، برای مثال:

Cet homme politique est respecté de tous.

این مرد سیاسی مورد احترام همه است.

در مثال بالا از حرف اضافه "de" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "tous" (همه) استفاده شده است، چون از فعل احساسی "est respecté" (مورد احترام) استفاده شده است.

Le maire de notre village est apprécié de ses concitoyens.

شهردار دهکده‌ی ما مورد تایید شهروندانش است.

در مثال بالا از حرف اضافه "de" (توسط) برای ذکر کردن جانشین فاعل یعنی "ses concitoyens" (شهروندانش) استفاده شده است، چون از فعل احساسی "est apprécié" (مورد تایید) استفاده شده است.

3- بقیه افعال در معنای حقیقی و ملموس خود با حرف اضافه "par" و در معنای مجازی و غیرواقعی خود با حرف اضافه "de" می‌آیند، برای مثال:

Le chien a été écrasé par une voiture.

سگ توسط یک ماشین له شده است.

در مثال بالا فعل "a été écrasé" (له شده است) در معنای حقیقی و ملموس خود به کار رفته است در نتیجه از حرف اضافه "par" استفاده می‌کنیم.

Jean est écrasé de soucis.

"ژان" از نگرانی له شده است.

در مثال بالا فعل "a été écrasé" (له شده است) در معنای مجازی و غیرواقعی خود به کار رفته است در نتیجه از حرف اضافه "de" استفاده می‌کنیم.

توجه

تنها افعالی که مفعول مستقیم و بی واسطه (COD) می‌گیرند میتوانند به حالت مجهول تبدیل شوند، در جمله‌ی زیر "Isabelle" مفعول مستقیم (COD) در جمله است در نتیجه امکان مجهول کردن جمله به شکل زیر وجود دارد:

Catherine aide Isabelle.

Isabelle est aidé par Catherine.

در جمله‌ی زیر "Isabelle" مفعول غیرمستقیم یا باواسطه (COI) است در نتیجه امکان مجهول کردن جمله وجود ندارد:

Catherine téléphone à Isabelle.