جملات پایه در زبان آلمانی
Hauptsatz
جملات پایه در زبان آلمانی جملات مستقلی هستند که همیشه شامل محتوایی کامل هستند. در این بخش به بررسی این جملات خواهیم پرداخت.
جملات پایه
Hauptsatz
به جملات مستقلی که از فاعل، فعل و مفعول تشکیل شده‌اند در زبان آلمانی جمله پایه (Hauptsatz) گفته می‌شود. باید توجه داشت که فعل صرف‌شده در جملات پایه همیشه در جایگاه دوم قرار می‌گیرد.
با توجه به وجود حالت‌ها (صرف اسامی) در زبان آلمانی جایگاه بخش‌های جمله می‌تواند به مراتب بیشتر از زبان‌هایی مانند فارسی تغییر کند. در زبان آلمانی شناخت نقش یک واژه در جمله بیشتر بر اساس نشانه‌های حالت آن صورت می‌گیرد.
به عنوان مثال هر دو جمله زیر در زبان آلمانی دارای معانی یکسانی هستند با وجود اینکه واژه‌های آنها دارای جایگاه‌های متفاوتی هستند:
در زبان‌های بدون صرف حروف تعریف (به عنوان مثال در فارسی) قرار دادن مفعول در ابتدای جمله امکان‌پذیر نیست برای مثال در معادل فارسی جمله بالا اگر جای فاعل (سگ) و مفعول (توپ) عوض شود معنی جمله کاملا تغییر می‌کند.
توپ سگ را گرفت.
قوانین اصلی
ساختار جمله در زبان آلمانی انعطاف‌پذیر است. به عنوان قوانین اصلی می‌توان به موارد زیر توجه کرد:
- فعل صرف‌شده اغلب در جایگاه دوم جمله قرار می‌گیرد.
- شکل مصدری و سوم فعل (Partizip II) همیشه در انتهای جمله قرار می‌گیرد.
- فاعل در اغلب موارد در ابتدای جمله قرار می‌گیرد اما در زبان آلمانی دیگر نقش‌های دستوری (به عنوان مثال مفعول، قیدهای زمان و مکان) نیز می‌توانند در ابتدای جمله قرار بگیرند.
Der Lehrer hat dem Schüler gestern in der Schule den Test zurückgegeben.
آموزگار به دانش‌آموز دیروز در مدرسه آزمون را بازگرداند.
- Der Lehrer: این واژه فاعل جمله است و در جایگاه اول جمله قرار می‌گیرد و باتوجه به مذکر بودن اسم از حرف تعیین "der" استفاده می‌شود.
- hat: این واژه فعل جمله است و در جایگاه دوم جمله قرار می‌گیرد. باید توجه داشت که این فعل، فعل کمکی برای ساخت گذشته کامل است.
- dem Schüler: این واژه مفعول غیر مستقیم (Dativ) جمله است و با توجه به مذکر بودن اسم از حرف تعیین "dem" استفاده می‌شود.
- gestern: این واژه قید زمان است و باید توجه داشت که با توجه به محتوای جمله می‌توان جایگاه آن را در جمله تغییر داد.
- in der Schule: این ترکیب که از حرف اضافه و یک اسم تشکیل شده‌است، قید مکان جمله است و باتوجه به مونث بودن اسم و نقش مفعولی غیرمستقیم بعد از این حرف اضافه، از حرف تعیین "der" استفاده می‌گردد.
- den Test: این واژه مفعول مستقیم (Akkusativ) جمله است و با توجه به مذکر بودن اسم از حرف تعیین "den" استفاده گردیده‌است.
- zurückgegeben: این واژه حالت سوم فعل (Partizip II) است و از آنجایی که شکل مصدری و سوم فعل (Partizip II) همیشه در انتهای جمله قرار می‌گیرند؛ در پایان جمله استفاده شده‌است.
نکته
اگر مفعول مستقیم (Akkusativ) یک ضمیر باشد، همیشه قبل از مفعول غیر مستقیم (Dativ) قرار می‌گیرد. به مثال زیر توجه کنید:
Der Lehrer hat ihn (den Test) dem Schüler gestern in der Schule zurückgegeben.
آموزگار دیروز به دانش‌آموز در مدرسه آن را [آزمون را] بازگرداند.
در مثال بالا به جای مفعول مستقیم از ضمیر استفاده شده‌است و به همین جهت باید قبل از مفعول غیر مستقیم در جمله قرار بگیرد.
مرتبط ساختن جملات
در کنار قواعد اصلی در زبان آلمانی همیشه امکان‌های دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن می‌توان جایگاه واژه‌ها را مشخص کرد. برای نمونه به مثال زیر توجه کنید:
قوانین فرعی
باید توجه داشت که اطلاعات شناخته‌شده در ابتدای جمله و ناشناخته‌ها و اطلاعات جدید در انتهای جمله قرار می‌گیرند. به همین علت، یک مفعول مستقیم وقتی که ضمیر است قبل از مفعول غیر مستقیم قرار می‌گیرد.
Der Lehrer hat ihn (den Test) ihm (dem Schüler) gestern in der Schule zurückgegeben.
آموزگار به او [دانش‌آموز] آن را [آزمون را] دیروز در مدرسه بازگرداند.
مفعول مستقیم هنگامی‌که با حرف تعریف نامشخص به کار می‌رود همیشه بعد از قیدهای زمان و مکان قرار می‌گیرد.
Der Lehrer hat dem Schüler gestern in der Schule einen Test zurückgegeben.
آموزگار دیروز در مدرسه به دانش‌آموز آزمونی را بازگرداند.
قیدهای مکان، زمان و مفعول‌های غیر مستقیم در جمله قابل تغییر هستند.
قیدهای مکان، زمان و مفعول‌های غیر مستقیم در جمله قابل تغییر هستند. در هنگامی‌که قصد تاکید بیشتر بر روی یکی از این بخش‌ها را داریم، می‌توانیم جایگاه آن را در جمله تغییر دهیم.
