مضاف و مضاف الیه در زبان ترکی استانبولی
Ad Tamlaması
در این درس به بررسی ساختارهای مضاف و مضاف الیه در زبان ترکی استانبولی و قواعد گرامری مرتبط با آن می‌پردازیم.
مضاف و مضاف‌الیه
Ad Tamlaması
رابطه مضاف و مضاف‌الیه در زبان ترکی استانبولی، دو یا چند اسم را به هم مرتبط می‌کند. از این رابطه برای تکمیل کردن معنی یک اسم، نشان دادن خصوصیات در رابطه با آن و مالکیت اسامی بر یکدیگر استفاده می‌شود.
به عبارتی که توسط اسم دیگری برای پر رنگ‌تر شدن رابطه ملکی بین دو اسم ساخته می‌شود عبارت اسمی می‌گویند. عبارت‌های اسمی از مضاف و مضاف‌الیه ساخته می‌شود.
نحوه ساخت عبارت‌های اسمی در زبان ترکی استانبولی (مضاف و مضاف‌الیه) کمی نسبت به فارسی پیچیده‌تر است. برای ساخت یک عبارت اسمی باید به اسم یا اسامی موجود در این عبارت، پسوند خاصی را اضافه می‌کنیم. اما اینکه بدانیم پسوند را به چه اسمی اضافه کنیم و یا نکنیم نیازمند شناخت انواع عبارت‌های اسمی در زبان ترکی استانبولی است.
عبارت‌های اسمی به دو نوع تقسیم می‌شوند.
1: عبارت‌های اسمی مشخص
2: عبارت‌های اسمی نامشخص
عبارت اسمی مشخص یا معلوم
Ad tamlaması (belirli)
عبارت‌های اسمی مشخص مالکیت یا وابستگی معین بین دو اسم را نشان می‌دهند. (البته این موضوع همیشه صدق نمی‌کند).
برای ساختن عبارت اسمی مشخص، هر اسم پسوند خاصی دارد که با توجه به آخرین حرف صدادار کلمه، پسوند هر اسم را انتخاب می‌کنیم.
جدول زیر نحوه انتخاب پسوند هر اسم را نشان می‌دهد.
| پسوند مضاف الیه | آخرین حرف صدادار اسم دوم | پسوند مضاف | آخرین حرف صدادار اسم اول |
|---|---|---|---|
| ı / sı | a,ı | (n) ın | a,ı |
| i / si | e,i | (n) in | e,i |
| u / su | o,u | (n) un | o,u |
| ü / sü | ö,ü | (n) ün | ö,ü |
شیشه‌ی عینک
در مثال بالا با توجه به جدول واژه gözlük (مضاف) پسوند ün را می‌گیرد و واژه cam (مضاف‌الیه) پسوند ı را می‌گیرد.
Oda + pencere → odanın penceresi
پنجره‌ی اتاق
در مثال بالا oda مضاف است و با توجه به صدادار بودن آخرین حرف این کلمه پسوند را به شکل nın می‌آوریم. در واقع در پسوند اول برای کلمههایی که آخرین حرفشان صدادار است n میانجی بین خود کلمه مضاف و پسوند مضاف قرار می‌گیرد.
Televizyon + düğme → televizyonun düğmesi
دکمه‌ی تلویزیون
در مثال بالا، حرف آخر کلمه‌ی düğme (مضاف الیه) صدادار است، بنابراین از پسوندی استفاده می‌کنیم که s میانجی را داشته باشد.
در پسوندهای مضاف، " n " داخل پرانتز نوشته شده، به این دلیل که همیشه کاربرد ندارد. فقط برای اسم‌هایی می‌آید که آخرین حرفشان صدادار است. در واقع بین دو مصوت قرار می‌گیرد.
نکته
حروف ç – k – p – t بین دو مصوت به ترتیب به c - ğ/g - b – d تبدیل می‌شوند.
نکته
توجه
نکته
توجه
نکته
برای حالت جمع از جدول زیر استفاده می‌کنیم.
| پسوند جمع | آخرین حرف صدادار کلمه |
|---|---|
| ları | a-ı-o-u |
| leri | e-i-ö-ü |
Çocuğun elbiseleri
پیراهن‌های بچه
Kitabın sayfaları
صفحه‌های کتاب
عبارت اسمی نامشخص
Ad tamlaması (belirsiz)
به ترکیبی از مضاف و مضاف‌الیه می‌گویند که مضاف هیچ پسوندی نمی‌گیرد و در واقع اسم دوم، نوع، جنس و یا خصوصیت اسم اول را بیان می‌کند. رابطه ملکی به شدتی که در عبارت اسمی مشخص وجود داشت در این عبارت وجود ندارد و رابطه بین دو کلمه بیشتر تخصیصی است.
این ترکیب اسمی برای اصطلاحات عمومی نیز کاربرد دارد.
| پسوند مضاف الیه | مضاف الیه | مضاف |
|---|---|---|
| ı / sı | gözlük | güneş |
| i / si | kaşık | reçel |
| u / su | durak | otobüs |
| ü / sü | öğretmen | tarih |
نکته
برای حالت جمع مضاف‌الیه از جدول زیر استفاده می‌کنیم.
| آخرین حرف صدادار کلمه | پسوند جمع |
|---|---|
| a-ı-o-u | ları |
| e-i-ö-ü | leri |
güneş gözlükleri
عینک‌های آفتابی
نکته
در ترکیب اسمی نامشخص بین مضاف و مضاف‌الیه هیچ کلمه‌ای نمی‌تواند قرار بگیرد و جای مضاف با مضاف‌الیه قابل تغییر نیست.
توجه
نکته
اگر بخواهیم ترکیب اسمی نامشخص را به صورت ملکی برای سایر اشخاص استفاده کنیم به جای پسوند ملکی سوم شخص، پسوند ملکی همان شخص قرار می‌گیرد.
توجه
نکته
نکته
توجه
کلمههایی زیادی از مضاف و مضاف‌الیه نامعین وجود دارد که به صورت کلمه مرکب درآمده و به صورت چسبیده یا کنار هم نوشته می‌شوند. در این حالت نیز اگر پسوند حالت بیاید یک "n" میانجی بین پسوند و کلمه قرار می‌گیرد.
فرودگاه
به فرودگاه می‌روم.
مضاف و مضاف‌الیه بدون پسوند
Takısız ad tamlamasıدر این حالت هیچ یک از دو اسم پسوند نمی‌گیرد و اسم اول، نوع و جنس اسم دوم را مشخص می‌کند یا وجه تشبیه، عنوان، اسم شاخص و اوصاف اسم دوم است. این حالت مانند صفت در ترکی است که قبل از اسم قرار می‌گیرد.
مضاف و مضاف‌الیه زنجیری
zincirleme ad tamlamasıوقتی بخواهیم بیش از دو اسم را قالب مضاف و مضاف‌الیه قرار دهیم از این حالت استفاده می‌کنیم. ترکیب اسمی معین و نامعین هر دو می‌تواند در گروه اسمی قرار گیرد. در واقع هر مضاف و مضاف‌الیه برای اسم دیگر در حکم یک اسم است. به علت اینکه مضاف و مضاف‌الیه همیشه به مصوت ختم می‌شود. (زیرا در مضاف و مضاف‌الیه اسم دوم، پسوند ملکی سوم شخص را می‌گیرد که حرف آخر هم مصوت است) پسوند اضافه به صورت nın/nin/nun/nün خواهد بود.
پسوند ملکی سوم شخص + اسم + nın nin nun nün + عبارت اسمی
پسوند ملکی سوم شخص مفرد:
کلمه‌های مختوم به صامت : ı i u ü
کلمه‌های مختوم به مصوت : sı si su sü
پسوند ملکی سوم شخص جمع : ları leri
Ayşe'nin arabasının rengi
رنگ ماشین عایشه
روی میز کلمپیوتر
