جملات ساده و مرکب در زبان فرانسه
La phrase simple et complexe
در زبان فرانسه یک جمله مجموعه‌ای از کلمات است که یک واحد معنایی تشکیل می‌دهند، جملات به دو دسته ساده و مرکب تقسیم میشوند که اکنون بیشتر به آن می‌پردازیم.
جملات ساده و مرکب
La phrase simple et complexeیک جمله مجموعه‌ای از کلمات است که یک واحد معنایی تشکیل می‌دهند که در نوشتار اولین حرفش با حروف بزرگ آغاز می‌شود و در انتها به نقطه، علامت تعجب، علامت سوال یا سه نقطه ختم می‌شود.
جمله ساده
در جمله ساده که آن را تک جمله (proposition) می‌نامیم تنها یک فعل صرف شده وجود دارد. انواع مختلفی از جملات ساده داریم که در زیر به معرفی آن می‌پردازیم:
1- جمله ساده‌ای که از فعل و فاعل تشکیل شده است.
Sujet + verbe
برای مثال:
2- جمله ساده‌ای که از فاعل، فعل ربطی و مسند (برای مطالعه بیشتر در خصوص "مسند" به قسمت "افعال گذرا و ناگذر" مراجعه کنید) تشکیل شده است.
Sujet + verbe + attribut
برای مثال:
3- جمله ساده‌ای که از فاعل، فعل و مفعول مستقیم یا غیر مستقیم (برای مطالعه بیشتر در خصوص "مفعول مستقیم" و "مفعول غیر مستقیم" به قسمت "افعال گذرا و ناگذر" مراجعه کنید) تشکیل شده است.
خورشید کره زمین را روشن میکند.
در مثال بالا "Le Soleil" (خورشید) فاعل، "éclaire" (روشن میکند) فعل و "la Terre" (کره زمین) مفعول مستقیم است چون بدون حرف اضافه بعد از فعل آمده است.
او به پدرش تلفن خواهد کرد.
در مثال بالا "Elle" (او) فاعل، "téléphonera" (تلفن خواهد کرد) فعل و "son père" (پدرش) مفعول غیر مستقیم است چون با حرف اضافه بعد از فعل آمده است.
توجه
این سه دسته از جملات می‌توانند با قید یا گروه قیدی نیز همراه شوند، گروههای قیدی می‌توانند معرف زمان، مکان، دلیل و ... باشند. جای قید یا گروههای قیدی در جملات متغیر است. برای مثال:
جمله مرکب
جمله‌ی مرکب از دو یا چند فعل صرف شده تشکیل شده است، در حقیقت جمله مرکب از دو یا چند تک جمله (proposition) تشکیل شده است. دو نوع جمله مرکب داریم، جملات مرکب وابسته‌ساز و جملات مرکب همپایهساز.
جملات مرکب وابسته‌ساز
جملات مرکب وابسته‌ساز از دو قسمت تشکیل میشوند:
1- تک جمله پایه: در جملات مرکب وابسته‌ساز، تک جمله پایه تک جمله‌ایست که به تنهایی معنا دارد و عموما در ابتدای جمله می‌آید. برای مثال:
Le chat est un animal domestique parce qu’il peut vivre avec l’homme.
گربه حیوانی اهلی است زیرا می‌تواند با انسان زندگی کند.
در مثال بالا جمله "le chat est un animal domestique" (گربه حیوانی اهلی است) جمله پایه است و جمله‌ای که بعد از حرف ربط وابسته‌ساز "parce que" (حرفهای ربط به تفضیل در قسمت "حروف ربط" توضیح داده شده است) آمده است جمله پیرو است.
2- تک جمله پیرو: یک یا چند تک جمله است که به خودی خود معنای کاملی ندارند و معنای یک تک جمله پایه را کامل می‌کنند یا توضیحاتی به تک جمله پایه اضافه می‌کنند. برای مثال:
Dès qu’elle rentre chez elle, elle allume la radio.
هنگامی که به خانه‌اش بازگشت رادیو را روشن کرد.
در مثال بالا جمله "elle rentre chez elle" (به خانه‌اش بازگشت) که بعد از حرف ربط وابسته ساز "dès que" ( حرفهای ربط به تفضیل در قسمت "حروف ربط" توضیح داده شده است) آمده جمله پیرو است و جمله "elle allume la radio" (رادیو را روشن کرد) جمله پایه است.
انواع جملات پیرو
1- جمله پیرو موصولی که در آن ضمیر موصولی به کار رفته است (برای مطالعه بیشتر به قسمت "ضمایر" و "ضمایر موصولی" مراجعه کنید). برای مثال:
L’abeille est un insecte qui fait du miel.
زنبور عسل حشره‌ایست که عسل تولید میکند.
در مثال بالا جمله "fait du miel" (عسل تولید میکند) جمله پیرو موصولی است چون بعد از ضمیر موصولی "qui" آمده است.
2- جمله پیرو مفعولی که در آن حرف ربط "que" به کار رفته است. برای مثال:
On m’a dit que ce musée restait ouvert jusqu’à 21 heures.
به من گفته‌اند که این موزه تا ساعت 21 باز است.
در مثال بالا جمله "ce musée restait ouvert jusqu’à 21 heures" (این موزه تا ساعت 21 باز است) جمله پیرو مفعولی است چون بعد از حرف ربط "que" آمده است.
3- جملات پیرو قیدی که در آنها حروف ربط زیر به کار رفته است:
• حروف ربط علت: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط علت می‌آیند بیانگر علت و دلیل چیزی هستند. برای مثال:
Elle pleurait parce que son ami l’avait quittée.
او گریه می‌کرد چون دوستش ترکش کرده بود.
در مثال بالا جمله "son ami l’avait quittée" (دوستش ترکش کرده بود) جمله پیرو قیدی پس از حرف ربط علت یعنی "parce que" (چون) است و بیانگر علت و دلیل برای فعل جمله پایه یعنی "pleurait" (گریه می‌کرد) است.
• حروف ربط نتیجه: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط نتیجه می‌آیند بیانگر نتیجه و پیامد چیزی هستند. برای مثال:
Elle avait tellement pleuré que ses yeux étaient rouges.
او آنقدر گریه کرده بود که چشمانش قرمز شده بود.
در مثال بالا جمله "ses yeux étaient rouges" (چشمانش قرمز شده بود) جمله پیرو قیدی پس از حرف ربط نتیجه یعنی "tellement que" (آنقدر) است و بیانگر نتیجه و پیامد برای فعل جمله پایه یعنی "avait pleuré" (گریه کرده بود) است؛ یعنی "قرمز شدن چشم" نتیجه و پیامد "گریه زیاد" است.
• حروف ربط زمان: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط زمان می‌آیند بیانگر زمان وقوع یک پدیده هستند. برای مثال:
Quand le printemps arrive, tout le monde a envie de sortir.
هنگامی که بهار بیاید، همه مایل‌اند بیرون بروند.
در عبارت بالا جمله پیرو "Quand le printemps arrive" (هنگامی که بهار بیاید) بیانگر زمان به وقوع پیوستن فعل جمله پایه یعنی "a envie de sortir" (مایل‌اند بیرون بروند) است.
• حروف ربط هدف: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط هدف می‌آیند بیانگر هدف هستند. برای مثال:
J’enverrai cette lettre en exprès pour qu’elle arrive demain.
این نامه را با پست سفارشی خواهم فرستاد تا فردا برسد.
در عبارت بالا جمله پیرو "elle arrive demain" (تا فردا برسد) همان هدفی است که به خاطرش نامه را با پست سفارشی می‌فرستند.
• حرف ربط شرطی: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط شرطی می‌آیند بیانگر شرط وقوع یک پدیده هستند. برای مثال:
Je veux bien emmener votre fils en bateau, à condition qu’il sache nager.
پسرتان را حتما با قایق خواهم برد به شرطی که شنا بلد باشد.
در عبارت بالا جمله پیرو "il sache nager" (به شرطی که شنا بلد باشد) بیانگر شرطی است که برای (با قایق بردن او) در نظر گرفته‌ایم.
• حرف ربط ضدیت: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط ضدیت می‌آیند بیانگر تضاد و تقابل بین جملات پایه و پیرو هستند. برای مثال:
Bien que Caroline et Isabelle soient jumelles, elles ne se ressemblent pas.
با اینکه "کارولین" و "ایزابل" دوقلو هستند، (اما) به هم شباهت ندارند.
در عبارت بالا جمله پیرو "Caroline et Isabelle soient jumelles" ("کارولین" و "ایزابل" دوقلو هستند) بیانگر این است که علیرغم دوقلو بودنشان (بیان ضدیت)، شباهتی به هم ندارند.
• حرف ربط تناقض: این جملات پیرو که بعد از حروف ربط تناقض می‌آیند بیانگر تناقض بین جملات پایه و پیرو هستند. برای مثال:
Elle parle à son chien comme si c’était un être humain.
او با سگش (طوری) حرف میزند انگار که انسان است.
در جمله بالا عبارت "Elle parle à son chien" (او با سگش حرف میزند) عبارت پایه است و حرف ربط «comme si» (انگار) نشان میدهد که عبارت بعد از آن یک تناقض را نشان میدهد.
4- جملات پیرو سوالی غیرمستقیم که با کلمات سوالی مطرح میشوند. برای مثال:
جملات مرکب همپایهساز
جملات مرکب همپایهساز با حروف ربط همپایهساز (برای مطالعه بیشتر به قسمت "حروف ربط" مراجعه کنید) ساخته میشوند. در حقیقت این حروف ربط (et, ou, ni, mais, or, car, donc) جملاتی را به هم متصل می‌کنند که به تنهایی معنای مستقل دارند و در حقیقت این حروف ربط فقط آنها را به هم متصل می‌کنند. برای مثال:
Cet enfant est très intelligent mais il a beaucoup de difficultés à se concentrer.
این بچه خیلی باهوش است اما او در تمرکز کردن بسیار مشکل دارد.
در عبارت بالا دو جمله " Cet enfant est très intelligent" (این بچه خیلی باهوش است) و " il a beaucoup de difficultés à se concentrer" (او در تمرکز کردن بسیار مشکل دارد) هم‌پایه هستند ینی ارزش دستوری یکسان دارند و پایه و پیرو نیستند به این دلیل که با حرف ربط همپایهساز "mais" به هم متصل شده‌اند.
Ils avançaient difficilement car le chemin était plein de pierres.
آنها به سختی پیش می‌رفتند چون راه پر از سنگ بود.
در عبارت بالا دو جمله " Ils avançaient difficilement" (آنها به سختی پیش می‌رفتند) و " le chemin était plein de pierres" (راه پر از سنگ بود) هم‌پایه هستند ینی ارزش دستوری یکسان دارند و پایه و پیرو نیستند به این دلیل که با حرف ربط همپایهساز "car" به هم متصل شده‌اند.
