معرب و مبنی در زبان عربی
المعرب و المبني
اسامی در زبان عربی بر اساس ثابت و یا متغیر بودن حرکت حرف آخرشان (اعراب)، به دو دسته معرب و مبنی تقسیم می‌شوند. برای آشنایی با اسامی معرب و مبنی کلیک کنید.
معرب و مبنی
المعرب والمبني
برخی از اسامی در زبان عربی براساس تغییر موقعیتشان در داخل جمله حرکات مختلفی می‌گیرند و برخی همیشه اعرابشان ثابت است.
بر این اساس به دو دسته
اسم معرب
به مثال‌های زیر توجه کنید:
رَأَيْتُ
معلم را دیدم.
ذَهَبَ
معلم رفت.
سَلَّمْتُ عَلَى
به معلم سلام کردم.
اسم مبني
به مثال‌های زیر توجه کنید:
ذَهَبَ
این دانش‌آموزان رفتند.
رَأَيْتُ
این دانش‌آموزان را دیدم.
سَلَّمْتُ عَلَى
به این دانش‌آموزان سلام کردم.
همان‌طور که مشاهده کردید، در هر موقعیتی (هؤلاءِ) یک اعراب ثابت دارد، چرا که یک کلمه (مبنی) است.
اعراب اسامی معرب
اعراب اسامی معرب به سه شکل است: رفع، نصب و جر.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
يَذْهَبُ
محمد به دانشگاه می‌رود.
اعراب اسم معرب در این مثال مرفوع است.
أُرِيدُ أَنْ أَقْرَأَ
می‌خواهم نامه‌ای را بخوانم.
اعراب اسم معرب در این مثال منصوب است.
سَلَّمْتُ عَلَى
به استادم سلام کردم.
اعراب اسم معرب در این مثال مجرور است.
انواع اسم مبني
بیش‌تر اسامی معرب هستند. اسامی مبنی عبارت‌اند از:
- تمامی ضمایر
- اسم‌های موصول خاص و عام (به جز حالت مثنی)
- اسم‌های اشاره (به جز حالت مثنی)
- اسم‌های استفهام
- اسم‌های شرط
- اعداد مرکب 11 تا 19
- برخی ظرف‌ها
اسامی معرب
شایان ذکر است اسامی که در میان این دسته از اسامی مبنی نباشند، معرب هستند.
انواع بناء در اسامی مبنی
با انواع بناء در اسامی مبنی آشنا می‌شویم:
- مبنی بر
ضَم ← نَحْنُ - مبنی بر
فَتْح ← أَيْنَ - مبنی بر
کَسْر ← هؤلاءِ - مبنی بر
سُکُون ← هُمْ
مبنی بر سکون
اسم‌های مبنی که به (الف، ی) ختم می‌شود،
هَذَا، أَنْتُمَا، أَنَا
این، شما، من
این اسامی مبنی بر سکون هستند.
به مثال‌های زیر توجه کنید:
- هؤلاءِ: این‌ها ← مبني علی
الکسر . - هُوَ: او ← مبني علی
الفتح . - ذَلِكَ: آن ← مبني علی
الفتح . - عَنْ: از ← مبني علی
السکون . - حَيْثُ: هرکجا ← مبني علی
الضم .
انواع اسامی مبني
همان‌طور که گفتیم اسامی
- تمامی ضمایر (مراجعه شود به مبحث ضمایر)
- اسم‌های موصول خاص و عام
به جز حالت مثنی (مراجعه شود به مبحث موصول) - اسم‌های اشاره
به جز حالت مثنی (مراجعه شود به مبحث اسامی اشاره) - اسم‌های استفهام (مراجعه شود به مبحث اسامی استفهام)
- اسم‌های شرط (مراجعه شود به مبحث اسلوب شرط)
- اعداد مرکب 11 تا 19 (مراجعه شود به مبحث اعداد)
- برخی ظرف‌ها (مراجعه شود به مبحث ظرف)
اسامی شرط
اسامی شرط، اسم‌هایی هستند که در ابتدای جمله شرطی می‌آیند و نیازمند فعل شرط و جواب شرط می‌باشند؛ و از معنی آن شرطی فهمیده می‌شود. تمامی اسامی شرط
اسامی شرط عبارت‌اند از:
- مَنْ: هرکس
- مَا: هرچه
- أَيْنَمَا: هرجا
- مَهْمَا: هرطور
- مَتَی: هرگاه
- إِذَا: هرگاه، اگر
اعداد مرکب 11 تا 19
این اسامی چون از دو جزء تشکیل شده‌اند، بدان مرکب گویند.
هر دو جزء این اعداد
| أَحَدَ عَشَرَ | 11 |
| اِثْنَا عَشَرَ | 12 |
| ثَلَاثَةَ عَشَرَ | 13 |
| أَرْبَعَةَ عَشَرَ | 14 |
| خَمْسَةَ عَشَرَ | 15 |
| سِتَّةَ عَشَرَ | 16 |
| سَبْعَةَ عَشَرَ | 17 |
| ثَمَانِيَةَ عَشَرَ | 18 |
| تِسْعَةَ عَشَرَ | 19 |
به مثال‌های زیر توجه کنید.
أَحَدَ عَشَرَ
یازده
(أَحَدَ) و (عَشَرَ) هر دو مبنی بر فتح هستند.
اِثْنَا عَشَرَ
دوازده
جزء اول اِثْنَا: معرب، جزء دوم عَشَر: مبني علی الفتح است.
اِثْنَی عَشَرَ
دوازده
جزء اول اِثْنَي: معرب، جزء دوم عَشَر: مبني علی الفتح است.
برخی از ظرف‌ها
غالباً ظرف‌ها
- لَدَی: (نزد)
- هُنَا: (اینجا)
- أَيْنَ: (کجا)
- أَمْس: (دیروز)
- الآن: (اکنون)
- لَمَّا: (هنگامی که)
- مَتَی: ( چه وقت)
