أقسام الاسم من حيث العدد
در زبان عربی اسامی از نظر عدد به سه دسته: مفرد، مثنی و جمع تقسیم میشوند. در این درس به بررسی اسامی از نظر عدد میپردازیم.
کلمه در زبان عربی به سه دسته اسم، فعل و حرف تقسیم میشود.
اسم کلمهای است که معنای مستقل دارد و دلالت بر زمان هم
به مثالهای زیر توجه کنید.
شَجَرَة، سَعَادَة، خَالِد، کِتَاب، الیَوم، ضَرْبْ
درخت، سعادت، خالد، کتاب، امروز، زدن
اسامی
اسم مفرد: اسمی است که بر یک شخص، یا بر یک حیوان و ... دلالت کند. مانند:
طَالِب، شَجَرَة، كِتَاب، دَفْتَر
دانشآموز، درخت، کتاب، دفتر
طَالِب به معنای دانشآموز است و بر یک دانشآموز دلالت میکند. شَجَرَة نیز به معنای درخت میباشد و دلالت آن فقط بر یک درخت است.
اسم مفرد هیچ علامت و نشانه خاصی
اسم مثنی: اسمی است که بر دو شخص، یا بر دو حیوان و ... دلالت کند. علامت و نشانه اسم مثنی (انِ) و (یْنِ) میباشد.
طَالِبَ
طَالِبَان یک اسم مثنی است و نشانه آن (انِ) میباشد.
رَجُل ←
بَقَرَة ←
همانطور که در مثالها مشاهده میکنید، برای اینکه از یک اسم مفرد، اسم مثنی درست کنیم باید الف و نون مکسور، یا یاء و نون مکسور به
أَبْ ← أَبَوَان/ أَخْ ← أَخَوَان/ إِبْن ← إِبْنَان/ بِنْت ← بِنْتَان/ يَدْ ← يَدَان/
دو پدر، دو برادر، دو پسر، دو دختر، دو دست
اسم جمع اسمی است که بر سه یا بیشتر دلالت کند. مانند:
طَالِبَات، كُتُب، مُعَلِّمُون، اَشْجَار
دانشآموزان، کتابها، معلمها، درختان
جمع خود به سه دسته تقسیم میشود و آن عبارت است از:
کلمات مفرد مؤنث را با افزودن ات به جمع مؤنث تبدیل میکنیم. برای جمعبستن کلمه (طالبة) که یک اسم مفرد است، ابتدا تشخیص میدهیم که این اسم، مؤنث است؛ پس باید برای جمعبستن آن از جمع مؤنث سالم استفاده کنیم و نشانه آن همانطور که میدانیم ات است پس جمع آن (طَالِبَات) میشود.
در سه حالت
در حالت جر ← سَلَّمْتُ عَلَى المُعَلِّمَ
به معلمها سلام کردم.
در این مثال (المُعَلِّمَاتِ) مجرور به حرف جر است.
کلماتی مثل اصوات، اوقات، ابیات، اموات و.... با اینکه به (ات) ختم شدهاند، جمع مؤنث سالم
علامت جمع مذکر سالم ونَ و یِنَ میباشد. کلمات مفرد مذکر را با افزودن ونَ و یِنَ، به جمع مذکر سالم تبدیل میکنیم.
مُعَلِّمُونَ، مُعَلِّمِینَ
معلمها
برای مثال جمع کلمه (معلم) که یک اسم مفرد مذکر است به دو صورت (مُعَلِّمُونَ) و (مُعَلِّمِینَ) میباشد.
در سه حالت نصب، جر و رفع اعراب جمع مذکر به صورت زیر است:
در حالت جر ← سَلَّمْتُ عَلَى المُعَلِّمِ
به معلمها سلام کردم.
در این مثال (المُعَلِّمِینَ) مجرور به حرف جر است.
ساختن جمع مکسر قاعده خاصی ندارد و قیاسی نیست و در وزنهای بسیاری ساخته میشود. یادگیری جمع مکسر
به مثالهای زیر توجه کنید:
كِتَاب ← كُتُب/ رَجُل ← رِجَال/ شَجَرَة ← اَشْجَار/ جَبَل ← جِبَال/ عَمَل ← اَعْمَال
کتابها، مردها، درختان، کوهها، کارها
اسم جمع اسمی است که بر گروه دلالت میکند و حالت مفرد
شَعْب، قوم
ملت، جماعت
اسم جمع مانند اسمهای مفرد جمع بسته میشوند.
شَعْب ← شُعُوب، قَوم ← اَقْوَام
ملت، جماعت
در اسم جمع میتوان با اعتبار به
القَوم حَضَرَ. أو القَوم حَضَرُوا.
جماعت حضور یافتند.