فاعل در زبان عربی

فاعل در زبان عربی

الفاعل


فاعل یک اسم مرفوع است که بعد از فعل معلوم می‌آید تا نشان دهد که فعل به چه‌کسی و یا چه‌چیزی تعلق دارد. در این درس به فاعل و انواع آن پرداختیم.

فاعل

الفاعل

فاعل

فاعل یک اسم مرفوع است که بعد از فعل معلوم می‌آید تا نشان دهد که فعل به چه‌کسی و یا چه‌چیزی تعلق دارد.
به مثال‌های زیر توجه کنید:

كَتَبَ الطَّالِبُ الدَّرْسَ.

دانش‌آموز درس را نوشت.

الطَّالِبُ ← فاعل

ذَهَبْتُ إِلَى الجَامِعَة.

به دانشگاه رفتم.

تُ ← فاعل

جایگاه فاعل

فاعل حتماً بعد از فعل معلوم می‌آید. این بدین معناست که امکان ندارد فاعل قبل از فعل بیاید.

انواع فاعل

  • اسم ظاهر
  • ضمیر بارز
  • ضمیر مستتر

اسم ظاهر

اسم ظاهر اسمی است که بعد از فعل بیاید به‌جز ضمیر و فعل به آن تعلق داشته باشد.
به مثال زیر توجه کنید.

ذَهَبَتْ الطَّالِبَةُ إِلَى المَدْرَسَة.

دانش‌آموز به مدرسه رفت.

الطَّالِبَةُ ← فاعل (اسم ظاهر)

ضمیر بارز

آن ضمایر متصل مرفوع که با افعال می‌آیند، فاعل ضمیر بارز هستند.
به مثال زیر توجه کنید.

أَنْتُمْ كَتَبْتُم الدَّرْسَ.

شما درس را نوشتید.

تُمْ ← فاعل (ضمیر بارز)

ضمیر مستتر

ضمیر مستتر فاعلی است که در ظاهر فعل دیده نمی‌شود بلکه در معنا و مفهوم آن وجود دارد. زمانی که فاعل اسم ظاهر و ضمیر بارز نباشد، فاعل مستتر است.
برای فهم مطلب مذکور به مثال‌های زیر توجه کنید:

أَذْهَبُ إِلَى العَمَل.

به کار می‌روم. ← من

أَنَا مستتر

اِجْلِسْ هُنَاك.

آنجا بنشین. ← تو

أَنْتَ مستتر

همان‌طور که مشاهده می‌کنید در دو جمله فوق، بعد از فعل لفظ فاعل (اسم ظاهر) نیامده‌است و در درون فعل فاعل ضمیر بارز وجود ندارد و فاعل مستتر است. در جمله اول فعل أَذْهَبُ است که ضمیر أنا فاعل آن می‌باشد و در جمله دوم فعل امر اِجْلِسْ آمده‌است که فاعل آن ضمیر أنتَ مستتر است.

تمامی افعال ماضی جز دو صیغه غائب و غائبة فاعل به‌صورت ← ضمیر بارز است؛ و در دو صیغه غائب و غائبة فاعل ← اسم ظاهر است و اگر اسم ظاهر نیامد، فاعل ← ضمیر مستتر هُوَ و هِيَ می‌شود.

در فعل مضارع در 9 صیغه به‌جز صیغه‌های غائب و غائبة و مخاطب و متکلم‌ها فاعل همیشه ← ضمیر بارز است. در صیغه‌های مخاطب، و متکلم‌ها فاعل ← ضمایر مستتر أَنْتَ، أَنَا و نَحْنُ است.
و در دو صیغه غائب و غائبة در صورت آمدن اسم ظاهر فاعل ← همان خواهد بود اما در غیر این صورت فاعل ← ضمایر مستتر هُوَ و هِيَ خواهند بود.

از تمام 6 صیغه امر به‌غیر از مخاطب، فاعل همیشه ← ضمیر بارز است و در صیغه مخاطب ← فاعل ضمیر أَنْتَ مستتر است.

اعراب فاعل

اعراب فاعل رفع است یعنی فاعل مرفوع می‌باشد. لذا اگر فاعل اسم معرب باشد، رفع آن اصلی، فرعی و یا تقدیری است؛ و اگر مبنی باشد، رفع آن محلی است یعنی محلاً مرفوع می‌شود.

مطابقت فعل با فاعل

دقت داشته باشید اگر فاعل اسم ظاهر باشد، می‌خواهد مفرد باشد و یا مثنی و جمع؛ در هرصورت فعل به‌صورت مفرد می‌آید.
به مثال‌های زیر توجه کنید.

ذَهَبَتْ الطَّالِبَتَان.

دو دانش‌آموز رفتند.

ذَهَبَتْ الطَّالِبَات.

دانش‌آموزها رفتند.

ذَهَبَ الطَّالِبَان.

دو دانش‌آموز رفتند.

همان‌طور که در جملات فوق ملاحظه می‌کنید اگر فاعل اسم ظاهر مفرد، مثنی و یا جمع باشد در هر صورت فعل به‌صورت مفرد می‌آید.
اما اگر دقت کرده باشید متوجه این امر می‌شوید که افعال با فاعل از نظر جنس یعنی مذکر و مؤنث بودن مطابقت دارد. مگر آنکه جمع غیر عاقل باشد که با آن می‌توان رفتار مفرد مؤنث داشت.

بخش قبل
فاعل در زبان عربی
نرم افزار زبان بیاموز

مکالمه، داستان، واژه آموزی و گرامر در زبان بیاموز

هرچیزی که برای یادگیری عربی لازم داری در نرم افزار بیاموز پیدا میکنی!
  • جعبه لایتنر، انواع فلشکارت و آزمون
  • مکالمه، داستان و آموزش شنیداری
  • گرامر و لغت دانی
  • دیکشنری رایگان آفلاین
همین الان دانلود کن  
دانلود اپلیکیشن آموزشی + دیکشنری رایگان